Είναι από όλους αποδεκτό, ότι πολλά μπορούν να γίνουν στην κατεύθυνση ενίσχυσης και εκπαίδευσης των ασκούμενων, έτσι ώστε αυτοί να προχωρήσουν σε μια πιο ενημερωμένη και μελετημένη απόφαση, όταν πρόκειται να επιλέξουν τον προπονητή τους.

Η απόφαση επιλογής προπονητή είναι μια απόφαση επένδυσης πολύτιμων από μέρους μας στοιχείων με σκοπό την εκπλήρωση των επιδιώξεων μας.

Επενδύουμε κόπο, ιδρώτα, πόνο και χρόνο, με σκοπό να λάβουμε οπωσδήποτε κάτι πολύ πιο σημαντικό. Να καρπωθούμε την ανέλιξή μας από την παρούσα βιολογική και ψυχολογική μας κατάσταση. Για τους περισσότερους ανθρώπους επιδίωξη είναι η βέλτιστη απόδοση της προσπάθειας αυτής.

Τα κριτήρια λοιπόν επιλογής του προπονητή οφείλουν, όταν ικανοποιούνται, να οδηγούν στην επίτευξη του στόχου που έχει θέσει ο ίδιος ο ασκούμενος – αθλητής.

Κατά συνέπεια, πρέπει να δούμε τα προσόντα που πρέπει να πληροί ο προπονητής. Κάποια από αυτά είναι ανεξάρτητα από την ιδιοσυγκρασία του αθλητή και κάποια έχουν άμεση σχέση με τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του.

Τα προσόντα του προπονητή τα οποία είναι θεμέλια της υπόστασής του και είναι ανεξάρτητα της ιδιοσυγκρασίας του αθλητή είναι τα ακόλουθα:

• Η επιστημονική κατάρτιση του προπονητή. Η επιστήμη της άθλησης, όπως αυτή αναφέρεται και στην Αγγλική ορολογία ως Sport Science, και περιλαμβάνει και την προπονητική επιστήμη (training science) είναι η βάση επάνω στην οποία πρέπει να βασίζεται η προπονητική πρακτική . Εκφράζει με ορθολογικό, ελέγξιμο και επαληθεύσιμο τρόπο τον ετήσιο, εβδομαδιαίο και ημερήσιο προπονητικό σχεδιασμό. Διασφαλίζει στον μέγιστο δυνατό βαθμό την υγεία του αθλητή και την θωράκιση απέναντι στους τραυματισμούς. Η επιστημονική κατάρτιση πιστοποιείται σε πρώτο βαθμό από την κατοχή πανεπιστημιακού τίτλου σπουδών και ενδεχομένως μεταπτυχιακού τίτλου. Εμπλουτίζεται με σεμινάρια που διοργανώνονται από πανεπιστήμια και άλλους επιστημονικούς φορείς, όπως διάφορες επιστημονικές εταιρίες (π.χ. η Εταιρία Βιοχημείας και Φυσιολογίας της Άσκησης). Με συμμετοχές σε επιστημονικά συνέδρια που αυτές διοργανώνουν και την ένταξη του σε εθνικούς και διεθνείς επιστημονικούς φορείς (πχ ACSM). Επίσης, προπονητές με επιστημονικό υπόβαθρο μπορεί να εντοπίσουν ζητήματα που δεν έχουν επιλυθεί από την επιστημονική κοινότητα και αφορούν στην προπονητική διαδικασία, ή και την αγωνιστική προσπάθεια, συμμετέχοντας οι ίδιοι σε ερευνητικές επιστημονικές μελέτες.

• Η προπονητική εμπειρία του προπονητή. Η εμπειρία του προπονητή έχει μεγάλη βαρύτητα, όταν αυτός έχει παράξει επανειλημμένα τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα, από πολλούς αθλητές – ασκούμενους και σε επίπεδο αντίστοιχο τουλάχιστον με αυτό που βρίσκεται ο ασκούμενος, ο οποίος βρίσκεται σε διαδικασία αναζήτησης προπονητή. Οι ικανότητες που έχουν αναπτυχθεί στα έτη ενασχόλησης με το κατά περίπτωση άθλημα και αφορούν διαχείριση πρακτικών προβλημάτων που ανακύπτουν, καταδεικνύουν το επίπεδο του προπονητή.

Ο κεντρικός όμως πυλώνας πάνω στον οποίο στηρίζεται η προπονητική προσέγγιση μπορεί να είναι μόνο προσωποκεντρικός.

Το ταίριασμα στην ψυχολογία και η επικοινωνία προπονητή – αθλητή. Σε αυτό το σημείο, ένας αριθμός από σημαντικά θέματα αναδύεται.

• Διαφορετικοί ασκούμενοι έχουν διαφορετικό επίπεδο κατανόησης ζητημάτων που άπτονται της προπονητικής διαδικασίας.
• Ο προπονητής αρκετές φορές αδυνατεί να κατανοήσει σε βάθος το τι είναι σημαντικό για τον ασκούμενο.
• Ενώ διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο οι αντικειμενικοί παράγοντες, ανακύπτουν ζητήματα που αφορούν την διαπροσωπική σχέση. Τα βασικότερα είναι η εμπιστοσύνη, η «χημεία» μεταξύ των δύο καθώς και η ενθάρρυνση (Jones C. 2015).
• Αν ο αθλητής – ασκούμενος δεν αξιολογεί την προσωπική μεταξύ τους σχέση με τις ίδιες αξίες με τον προπονητή, τότε η σχέση δεν θα ευδοκιμήσει. Πχ ενδέχεται ο προπονητής να θέτει ως θεμέλιο της συνεισφοράς του την επεξεργασία επιστημονικών δεδομένων και την ορθολογική διαχείρισή τους, ενώ ο ασκούμενος θέτει αυτήν ως τελευταία προτεραιότητα, και ιεραρχεί πρωτίστως την θετική διάθεση του προπονητή και την ενθάρρυνση από μέρους του.
• Πολλοί ασκούμενοι – αθλητές αναφέρουν ότι «μου ταιριάζει αυτός ο προπονητής», ή «δεν μπορώ να συνεννοηθώ με τον τάδε προπονητή». Κάποιοι προπονητές παρακινούν με ένα συγκεκριμένο τρόπο αθλητές και κάποιοι αθλητές αποδίδουν τα μέγιστα με κάποιον άλλο τρόπο παρακίνησης.

Οι ώριμοι βέβαια ασκούμενοι – αθλητές, οι οποίοι έχουν εσωτερικά κίνητρα, μπορούν να δουλέψουν ανεξάρτητα από την ιδιοσυγκρασία του προπονητή. Σε περιπτώσεις όμως νεαρών αθλητών, ή κάποιων νεοεισερχόμενων στον χώρο της άσκησης, στα μάτια τους, ο προπονητής παίζει τον ρόλο του εμπνευστή, του μέντορα (Seth E. & Hushman G. 2015) και ενδεχομένως του προτύπου αθλητή. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι επαρκή από μόνα τους μόνο σε περιπτώσεις ασκούμενων που προσεγγίζουν τα αθλήματα κατά κύριο λόγο ως αναψυχή και παύουν να διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο, όταν ο ασκούμενος επιδιώκει τα μέγιστα αποτελέσματα για τον χρόνο, τον κόπο και τις όποιες άλλες θυσίες επενδύει στην προπονητική του προσπάθεια.

Στην εποχή μας αναδεικνύεται περίτρανα η ανάγκη, να εμπιστευόμαστε τους «Ειδικούς» στη διαχείριση διάφορων ζητημάτων. Έτσι επιβάλλεται να εναποθέτουμε το σώμα μας, την υγεία μας, τον ιδρώτα, τον κόπο και τις θυσίες μας, στους ανθρώπους που διαθέτουν την εξειδικευμένη επιστημονική γνώση και γενικότερα τα προσόντα εκείνα ώστε να εκπληρώσουν το μέγιστο των επιδιώξεων μας. Καλή συνέχεια στις προσπάθειες με αντοχή και δύναμη.

• Jones, CW (2015) Choosing your Coach: What Matters and When. An Interpretative Phenomenological Exploration of the voice of the Coachee. PhD, Oxford Brookes University.
• Seth E. & Hushman G. (2015) .A case study of a successful men’s NCAA division I cross country coach: Essential elements and components of a humanistic approach. Journal of Contemporary Athletics ISSN: 1554-9933 Volume 8, Issue 3